Bố tôi mất năm tôi 12 tuổi, trong một chuyến xuất khẩu lao động ở nước ngoài. Mẹ khóc đến cạn nước mắt, ôm tôi vào lòng như thể cả thế giới sắp sập xuống.

Chúng tôi trắng tay.
Tiền phúng viếng vừa đủ để trả nợ, còn lại là những tháng ngày chật vật, mẹ bươn chải khắp nơi.

Vài năm sau, mẹ bất ngờ tái hôn. Người đàn ông đó là chú út – em trai ruột của bố – bị mù từ nhỏ. Họ hàng xì xào. Bà nội thì phản đối gay gắt, chửi rủa mẹ tôi “bôi tro trát trấu vào nhà người ta”.

Nhưng mẹ vẫn im lặng.
Bà nói một câu duy nhất:

– “Tôi cưới chú mày là để có người chăm ông bà, không để nhà này lạnh lẽo. Ai chửi, chửi.”

Mẹ chăm ông nội bị liệt như chính cha mình. Từng bát cháo, từng bữa cơm đút cho ông đều là mẹ. Người ngoài thấy vậy thì thương. Người trong nhà thì bảo “chị ta chắc toan tính gì”.

Năm tôi 25 tuổi, ông nội mất.

Cả họ tề tựu đông đủ trong ngày mở di chúc. Mẹ mặc đồ lam, ngồi im lặng như một cái bóng. Còn tôi thì thấy nghèn nghẹn – tôi tin ông nội sẽ để lại cho mẹ chút gì đó, vì ngần ấy năm, mẹ là người duy nhất bên cạnh ông.

Thế nhưng…

Luật sư mở di chúc.

Giọng ông đều đều:

– “Tôi – Nguyễn Văn H – để lại toàn bộ đất đai, nhà cửa cho cháu nội là Nguyễn Minh Q, và một phần sổ tiết kiệm cho các cháu còn lại…”
– “Riêng về người phụ nữ tên Nguyễn Thị M (tức mẹ tôi), tôi xin ghi rõ:

‘Không được nhận bất kỳ tài sản nào từ phần di sản này. Vì người đàn bà đó, sau khi con trai tôi mất, đã tái giá với em ruột nó. Đó là điều tôi không thể nào tha thứ, dù bà ấy đã chăm tôi đến hơi thở cuối cùng.’”

Cả căn phòng lặng như tờ.
Mẹ tôi không khóc. Bà chỉ cúi đầu, lặng lẽ đứng dậy, phủi áo, bước ra khỏi nhà, và không quay lại lần nào nữa.

Tôi chạy theo, gọi “Mẹ ơi!”, nhưng bà chỉ nói một câu, giọng như đã buông xuôi:

– “Mẹ chỉ là người ở nhờ trong cuộc đời này thôi con ạ. Cái sai của mẹ là tưởng mình có quyền được thương.”

Hai năm rồi, không ai biết mẹ tôi ở đâu.
Chú út vẫn sống trong căn nhà cũ, lặng lẽ như bóng. Mỗi lần tôi về thăm, ông lại ngồi im, quay mặt ra sân:

– “Anh trai tao chết rồi. Người thương tao nhất thì đi rồi. Mày bảo tao sống tiếp để làm gì?”

Một dòng di chúc… có thể khiến cả một đời người rã rời.

Không phải ai sống tốt cũng được ghi công.
Và có những tình cảm, vì đi ngược truyền thống, nên mãi mãi… không có quyền được thấu hiểu.