Bố tôi là con trưởng trong một gia đình đông anh em. Nhà nội tôi có đến chín người con, chưa kể các thế hệ cháu chắt, nên mỗi lần giỗ chạp, cảnh tượng trong nhà chẳng khác gì một cái chợ nhỏ. Mười mấy mâm cơm được dọn ra, bày kín từ sân vào đến gian thờ, vậy mà vẫn thiếu chỗ ngồi. Người lớn chen chúc, trẻ con chạy nhảy, tiếng nói cười ồn ào đến mức át cả tiếng kinh kệ. Mẹ tôi, với vai trò dâu trưởng, năm nào cũng tất bật từ sáng sớm đến nửa đêm, chuẩn bị từng món ăn, rửa từng chồng bát, mà chẳng ai buồn hỏi han hay đỡ đần.

Lần giỗ vừa rồi, nhà tôi quyết định thay đổi. Bố tôi bàn với mẹ và anh em tôi rằng chỉ làm năm mâm cơm cỗ, mời đại diện mỗi nhà đến dự, vừa gọn gàng, vừa đỡ tốn kém. Mẹ tôi gật gù đồng ý, bảo: “Làm thế cho nhẹ nhàng, chứ cứ kiểu này, mẹ kiệt sức mất.” Bố tôi gửi lời nhắn rõ ràng đến các chú, các cô: “Mỗi nhà cử một người thôi, cúng cụ cho trang trọng, khỏi phải đông đúc.”

Vậy mà đến ngày giỗ, cả làng kéo đến. Các chú, các cô không chỉ đi một mình mà dẫn theo cả vợ chồng, con cái, thậm chí cả cháu nhỏ. Nhà tôi lại chật kín, năm mâm cơm chuẩn bị sẵn chẳng đủ chia, mẹ tôi phải chạy đôn chạy đáo nấu thêm. Đáng nói hơn, mỗi nhà chỉ nhẹ nhàng đút phong bì 100 nghìn để “cúng cụ”, trong khi mâm cỗ nhà tôi làm, tính ra mỗi mâm cũng ngót nghét triệu rưỡi. Bố tôi ngồi ở góc nhà, mặt đanh lại, chẳng nói chẳng rằng suốt buổi.

Đêm hôm ấy, sau khi mọi người ra về, bố tôi gọi cả nhà họp gia đình. Chúng tôi ngồi quây quần trong gian bếp, không khí nặng nề lạ thường. Bố tôi chậm rãi uống một ngụm trà, rồi đặt mạnh cái chén xuống bàn, tuyên bố: “Từ năm sau, nhà mình không đứng ra lo giỗ chạp nữa. Ai muốn làm thì tự làm, tự lo. Tôi là con trưởng, nhưng tôi không phải cái kho tiền hay cái bếp của cả dòng họ. Cụ mất bao nhiêu năm rồi, mà cứ đến ngày giỗ là cả họ kéo đến ăn chực, để lại trăm nghìn gọi là ‘cúng cụ’? Tôi không chấp nhận kiểu tình thân rẻ rúng thế này.”

Mẹ tôi sững sờ, tôi và anh trai cũng chẳng dám nói gì. Lời bố tôi như một cú sốc, nhưng nghĩ lại, tôi hiểu bố tôi đã chịu đựng quá lâu. Từ hôm đó, nhà tôi im ắng hẳn mỗi dịp giỗ chạp. Các chú, các cô ban đầu xì xào, nhưng rồi chẳng ai đứng ra lo thay. Có lẽ, họ cũng nhận ra rằng, cái “tình họ” ấy, lâu nay chỉ mình bố tôi gồng gánh.