Chợ đồ cổ nằm khuất sau con phố nhỏ, nơi mùi gỗ cũ và hơi thở của thời gian hòa quyện. Tôi bước đi giữa những gian hàng chật chội, ánh mắt lướt qua những món đồ phủ bụi: đồng hồ gỉ sét, bình gốm sứt mẻ, và cả những bức tranh phai màu. Một bức tranh nhỏ, nằm khiêm tốn trên chiếc bàn gỗ, khiến tôi khựng lại. Đó là chân dung một người phụ nữ trẻ, đôi mắt sâu thẳm, nụ cười dịu dàng nhưng phảng phất nỗi buồn. Cô ấy giống mẹ tôi thời trẻ đến kỳ lạ, như thể ai đó đã vẽ lại ký ức của bà từ ba mươi năm trước. Tôi không nghĩ nhiều, trả giá và mang bức tranh về nhà, lòng mơ hồ cảm thấy nó thuộc về mình.

Tôi treo bức tranh trong phòng khách, đối diện chiếc ghế bành cũ kỹ. Mỗi tối, khi ánh đèn vàng hắt lên, gương mặt người phụ nữ trong tranh như sống động hơn, đôi mắt dường như dõi theo tôi. Mẹ, khi nhìn thấy bức tranh, chỉ cười nhạt, nói: “Trông giống mẹ hồi trẻ, phải không?” Nhưng ánh mắt bà thoáng chút bất an, như thể bức tranh gợi lên điều gì bà muốn quên.

Đêm đầu tiên, giấc mơ đến. Trong mơ, tôi đứng giữa một cánh đồng cỏ cháy khô, gió rít qua những lùm cây xơ xác. Một người đàn ông lạ mặt, áo vest xộc xệch, khuôn mặt nhợt nhạt, xuất hiện trước mặt tôi. Ông ta nhìn tôi bằng đôi mắt tuyệt vọng, giọng khàn đặc: “Trả lại chiếc nhẫn. Nó không thuộc về cậu.” Tôi giật mình tỉnh dậy, mồ hôi ướt đẫm lưng. Giấc mơ ấy lặp lại, đêm này qua đêm khác, mỗi lần người đàn ông càng thêm dữ dội, giọng ông như khắc vào tâm trí tôi: “Trả lại chiếc nhẫn!”

Tò mò và hoang mang, tôi quyết định xem xét bức tranh kỹ hơn. Một buổi sáng, khi mẹ ra ngoài, tôi tháo khung tranh xuống. Gỗ cũ kêu cọt kẹt, và khi lật mặt sau, tôi phát hiện một mảnh vải lót rách nát. Bên dưới, giấu trong một khe nhỏ, là một chiếc nhẫn cưới bằng vàng, đơn giản nhưng tinh xảo, cùng một mẩu giấy gấp tư. Tôi run run mở mẩu giấy ra. Trên đó, nét chữ nguệch ngoạc nhưng rõ ràng: Dành cho Lan Anh, mãi mãi. Hùng. Lan Anh là tên mẹ tôi.

Tim tôi đập thình thịch. Bố tôi tên là Minh, không phải Hùng. Chiếc nhẫn này là gì? Người đàn ông tên Hùng là ai? Tôi mang chiếc nhẫn và mẩu giấy đến chỗ mẹ, đang ngồi bên bàn ăn, tay cầm tách trà còn bốc khói. “Mẹ, con tìm thấy cái này trong bức tranh,” tôi nói, đặt chiếc nhẫn trước mặt bà. Mẹ nhìn nó, khuôn mặt tái nhợt, tách trà rơi xuống bàn, vỡ tan. “Sao con lại… Sao con tìm thấy nó?” Giọng mẹ run rẩy, như thể vừa đối mặt với một bóng ma.

Sau một hồi im lặng, mẹ bắt đầu kể, giọng đứt quãng. Trước khi gặp bố tôi, mẹ từng đính hôn với một người đàn ông tên Hùng. Ông là một họa sĩ tài hoa, người đã vẽ bức chân dung ấy cho mẹ. Họ yêu nhau say đắm, dự định làm đám cưới vào mùa thu năm đó. Nhưng chỉ vài ngày trước lễ cưới, Hùng biến mất. Không một lời giải thích, không một dấu vết. Mẹ đã tìm ông khắp nơi, nhưng chỉ nhận được sự im lặng. Cuối cùng, bà chấp nhận rằng ông đã bỏ rơi mình, và vài năm sau, bà gặp bố tôi, xây dựng một gia đình mới. Nhưng mẹ chưa bao giờ quên Hùng, hay chiếc nhẫn ông tặng.

Tôi nghe mà lòng rối bời. Người đàn ông trong giấc mơ, liệu có phải là Hùng? Tại sao ông lại cầu xin tôi trả lại chiếc nhẫn? Tôi quyết định tìm hiểu thêm. Trên mẩu giấy, ngoài dòng chữ, còn có một địa chỉ mờ nhạt, một xưởng vẽ cũ ở ngoại ô thành phố. Tôi lái xe đến đó, mang theo bức tranh và chiếc nhẫn, lòng đầy nghi vấn.

Xưởng vẽ giờ đã hoang tàn, cửa sổ vỡ, tường phủ rêu xanh. Tôi đẩy cửa bước vào, mùi ẩm mốc xộc lên mũi. Bên trong, tôi tìm thấy những bức phác thảo cũ, vài bức giống hệt phong cách của bức chân dung mẹ tôi. Trong góc phòng, dưới lớp bụi, là một cuốn sổ tay. Tôi mở ra, và trái tim như ngừng đập. Những trang giấy đầy ắp hình vẽ mẹ tôi, kèm theo những dòng chữ của Hùng: Lan Anh, anh sẽ trở lại. Anh không muốn rời xa em. Nhưng trang cuối cùng là một bức thư, chưa hoàn thành, viết bằng mực đỏ: Nếu em đọc được, anh xin lỗi. Anh không bỏ em. Họ đã bắt anh…

Tôi rùng mình. “Họ” là ai? Hùng đã bị bắt? Tôi mang cuốn sổ về, quyết định tìm một người bạn cũ của mẹ, bác Tâm, người từng quen Hùng. Bác Tâm, giờ đã ngoài sáu mươi, sống trong một căn nhà nhỏ ở quê. Khi tôi kể câu chuyện, bác thở dài, ánh mắt trĩu nặng. “Hùng không bỏ mẹ cháu,” bác nói. “Hồi đó, Hùng dính vào một vụ tranh chấp. Ông ấy vay tiền sửa xưởng vẽ, nhưng người cho vay không đơn giản. Họ là một nhóm buôn lậu, và Hùng vô tình biết quá nhiều. Đêm trước đám cưới, họ bắt ông ấy đi. Không ai biết ông ấy ở đâu sau đó.”

Tôi sững sờ. Hùng không bỏ mẹ, mà bị ép buộc biến mất? Tôi hỏi bác Tâm liệu có manh mối nào về nơi Hùng bị đưa đi. Bác lắc đầu, nhưng chỉ tay vào chiếc nhẫn trên tay tôi. “Cái đó,” bác nói, “là thứ cuối cùng Hùng để lại cho mẹ cháu. Ông ấy bảo, nếu có ngày nào đó cháu tìm thấy nó, hãy giữ nó như một lời nhắc nhở rằng ông ấy yêu mẹ cháu đến cuối đời.”

Tôi trở về nhà, lòng nặng trĩu. Mẹ vẫn ngồi bên bàn ăn, ánh mắt xa xăm. Tôi kể lại những gì bác Tâm nói, đưa mẹ xem cuốn sổ tay. Mẹ đọc những dòng chữ của Hùng, nước mắt lặng lẽ rơi. “Mẹ luôn nghĩ ông ấy bỏ mẹ,” bà thì thầm. “Hóa ra, ông ấy không có lựa chọn.”

Tôi nghĩ câu chuyện đã kết thúc, rằng chiếc nhẫn và bức tranh chỉ là một bí mật đau buồn của quá khứ. Nhưng một buổi tối, khi tôi đang lau bụi bức tranh, một mẩu giấy khác rơi ra từ khung. Nó nhỏ, nhàu nhĩ, nét chữ run rẩy: Lan Anh, nếu em tìm thấy, hãy đến cầu Cũ, dưới gốc đa. Anh để lại thứ cuối cùng cho em. Ngày tháng trên giấy là một tuần trước khi Hùng mất tích.

Tôi không nói với mẹ, sợ bà lại đau lòng. Một mình, tôi lái xe đến cầu Cũ, nơi giờ chỉ còn là một cây cầu vắng vẻ, gốc đa già cỗi vẫn đứng đó. Tôi đào dưới gốc cây, lòng không hy vọng nhiều. Nhưng rồi, lưỡi xẻng chạm vào một hộp thiếc nhỏ. Bên trong là một bức thư nữa, cùng một lọ thủy tinh chứa tro. Thư viết: Lan Anh, anh biết mình không thể trở lại. Nếu em tìm thấy, hãy giữ chiếc nhẫn và tro của anh. Anh yêu em, mãi mãi. Hùng.

Tôi mang lọ tro về, đặt trước mặt mẹ. Bà không khóc, chỉ cầm lọ tro, thì thầm: “Cuối cùng, anh cũng về với em.” Mẹ quyết định giữ chiếc nhẫn và lọ tro bên mình, đặt chúng cạnh bức tranh. “Đây là cách mẹ giữ anh ấy,” mẹ nói, nụ cười buồn nhưng thanh thản.

Bức tranh vẫn treo trong phòng khách, nhưng giấc mơ về người đàn ông không còn nữa. Tôi biết, Hùng đã tìm được đường về nhà, qua chiếc nhẫn, qua bức tranh, và qua tình yêu ông dành cho mẹ, không bao giờ phai nhạt.