Chị gái tôi, người phụ nữ mà tôi luôn ngưỡng mộ vì sự tảo tần, đã ra đi mãi mãi khi mới bước sang tuổi 40. Chị tên là Hạnh, một cái tên giản dị nhưng chứa đựng cả một đời hy sinh. Từ nhỏ, chị đã phải bươn chải, gánh vác gia đình khi bố mẹ tôi lần lượt ngã bệnh. Chị bỏ học sớm, đi làm thuê làm mướn, từ phụ hồ đến bán hàng rong, miễn là kiếm được tiền nuôi tôi ăn học và chăm lo cho bố mẹ. Khi chị lấy anh Phong, tôi cứ nghĩ cuộc đời chị rồi sẽ bớt khổ. Nhưng không, chị vẫn quần quật sớm hôm, vừa làm mẹ, vừa làm cha để nuôi hai đứa con trai, Minh và Đức, trong khi anh Phong chỉ biết nhậu nhẹt và ỷ lại vào vợ.

Cuộc sống của chị cứ thế trôi qua trong vất vả. Chị không bao giờ than vãn, chỉ lặng lẽ làm việc, lặng lẽ yêu thương. Nhưng cơ thể chị không chịu nổi. Một ngày mùa đông lạnh giá, chị ngã quỵ vì đột quỵ, để lại hai đứa con trai còn đang tuổi ăn tuổi lớn – Minh 14 tuổi, Đức 11 tuổi – và một người chồng mà tôi chưa bao giờ coi trọng. Chị ra đi đột ngột, để lại trong tôi nỗi đau không thể nguôi ngoai. Tôi còn nhớ ngày đưa tang chị, hai thằng bé khóc đến khản cả giọng, còn anh Phong chỉ đứng đó, mặt lạnh tanh, không một giọt nước mắt.

Chưa đầy 49 ngày sau khi chị mất, tôi bàng hoàng khi nghe tin anh Phong đã dẫn về nhà một người phụ nữ khác. Người đó tên là Lan, nhỏ hơn anh ta cả chục tuổi, ăn mặc lòe loẹt, giọng nói chua ngoa. Tôi đến thăm hai cháu, thấy cảnh anh Phong và Lan ngang nhiên sống như vợ chồng trong chính ngôi nhà mà chị tôi đã đổ mồ hôi sấp mặt để xây nên, lòng tôi quặn thắt. Minh và Đức ngồi co ro trong góc bếp, mắt đỏ hoe, trước mặt là bát cơm nguội ngắt chan nước mắm. Tôi hỏi: “Mẹ kế các cháu đâu?” Minh nghẹn ngào đáp: “Dì ấy không nấu cơm cho tụi cháu, bảo tự lo. Có lần cháu xin tiền mua sách, dì quát mắng, nói bố không có tiền thì đừng đòi hỏi.”

Tôi cố gắng nói chuyện với anh Phong, mong anh ta nghĩ lại mà đối xử tử tế với các con. Nhưng anh ta gạt đi, bảo: “Đàn ông phải có người chăm sóc, tôi còn trẻ, ở vậy mãi sao nổi. Lan nó tốt với tôi là được, còn mấy chuyện con cái, tụi nó lớn rồi, tự lo.” Tôi nghe mà tức đến run người, nhưng chẳng thể làm gì hơn ngoài việc thỉnh thoảng mang ít đồ ăn, quần áo đến cho hai cháu. Mỗi lần đến, tôi lại thấy Minh và Đức gầy đi, đôi mắt trong veo ngày nào giờ trũng sâu vì đói khát và tủi thân. Lan không chỉ không chăm sóc mà còn thường xuyên quát mắng, sai vặt hai đứa như osin. Có lần tôi chứng kiến Lan thẳng tay tát Đức chỉ vì thằng bé làm vỡ cái bát, còn anh Phong thì ngồi đó, cười hềnh hệch như chẳng có chuyện gì.

Thời gian trôi qua, Minh và Đức lớn lên trong nước mắt và sự khắc nghiệt của mẹ kế. Tôi cố gắng giúp đỡ bằng cách đón hai cháu về ở với tôi vào cuối tuần, nhưng cuộc sống của tôi cũng không dư dả, chỉ đủ nuôi thân. Minh, thằng bé lớn hơn, bắt đầu đi làm thêm sau giờ học để kiếm tiền nuôi em. Nó bảo: “Cô ơi, cháu không muốn em khổ thêm nữa. Cháu sẽ cố gắng, chỉ mong sau này hai anh em thoát khỏi nhà đó.” Nghe cháu nói mà tôi chỉ biết ôm nó vào lòng, nước mắt rơi lã chã.

Rồi hai năm sau ngày chị tôi mất, một biến cố xảy ra như một cú đánh trời giáng vào anh Phong. Lan, người phụ nữ mà anh ta cưng chiều hết mực, ngoại tình với một gã đàn ông khác trong xóm. Chuyện vỡ lở khi Lan mang thai, sinh ra một đứa bé mà ai nhìn cũng biết không phải con anh Phong. Gã đàn ông kia chẳng nhận trách nhiệm, bỏ đi biệt tích, để lại Lan với đứa con nhỏ. Anh Phong tức tối, tra hỏi, nhưng Lan tỉnh bơ đáp: “Anh tưởng tôi yêu anh thật à? Tôi ở với anh chỉ vì nhà cửa, tiền bạc. Giờ thì hết rồi, anh tự mà lo.” Nói xong, ả ta bế con rời đi, để lại anh Phong với căn nhà trống rỗng và hai đứa con mà anh ta chưa từng quan tâm.

Ngày tôi đến thăm, anh Phong ngồi bệt giữa sân, mặt hốc hác, tay ôm chai rượu. Anh ta nhìn tôi, giọng run run: “Tôi sai rồi, tôi không ngờ nó đối xử với tôi thế này. Hạnh tốt với tôi vậy mà tôi không biết trân trọng.” Tôi lạnh lùng đáp: “Anh tự làm tự chịu thôi. Chị tôi sống cả đời vì anh và các con, vậy mà anh nỡ đối xử với các cháu như vậy. Giờ anh có hối cũng muộn rồi.” Anh ta cúi đầu, không nói thêm gì, nhưng tôi biết, cái giá anh ta trả không chỉ là sự phản bội của Lan, mà còn là sự xa cách mãi mãi của Minh và Đức.

Minh và Đức sau đó quyết định rời khỏi nhà. Minh thi đỗ đại học, vừa học vừa làm để nuôi em trai. Tôi hỗ trợ hai cháu hết mức có thể, dù chỉ là những đồng tiền ít ỏi. Nhìn hai đứa dần trưởng thành, tôi vừa mừng vừa xót. Mừng vì chúng đã vượt qua nghịch cảnh, xót vì chị tôi không còn để chứng kiến. Còn anh Phong, nghe đâu giờ sống một mình, bệnh tật đầy người, chẳng ai đoái hoài. Người ta bảo đó là quả báo, tôi không biết có đúng không, nhưng tôi tin rằng cuộc đời luôn có cách trả giá cho những ai sống bạc bẽo.

Câu chuyện của chị tôi và hai đứa cháu là một bài học đắt giá về tình thân và sự hy sinh. Tôi chỉ mong Minh và Đức sau này lớn lên sẽ sống tốt, để linh hồn chị tôi nơi chín suối được an lòng.