Ít ai biết rằng, hai tỉnh Hà Nam và Nam Định ngày nay từng có chung một “mái nhà” trong quá khứ. Trải qua nhiều lần hợp nhất và chia tách, hai địa phương này đã định hình lại vị thế và bản sắc riêng của mình.

Nam Hà – “ngôi nhà chung” của Hà Nam và Nam Định

Năm 1965, một sự kiện quan trọng đã diễn ra khi Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết định hợp nhất hai tỉnh Nam Định và Hà Nam thành tỉnh mới, mang tên Nam Hà. Điều này đánh dấu một giai đoạn lịch sử chung của hai tỉnh, cùng nhau phát triển dưới một đơn vị hành chính thống nhất.

Tuy nhiên, sự hợp nhất này không dừng lại ở đó. Năm 1975, tỉnh Nam Hà tiếp tục được sáp nhập với tỉnh Ninh Bình, tạo thành một tỉnh lớn hơn mang tên Hà Nam Ninh. Đây là một bước ngoặt lớn trong lịch sử hành chính của khu vực, khi ba tỉnh cùng chung một “mái nhà”.

Tỉnh nào tách Hà Nam và Nam Định ra thành hai tỉnh riêng lẻ?

Nhưng sau 16 năm sáp nhập, đến năm 1991, một sự thay đổi lớn lại xảy ra. Tỉnh Hà Nam Ninh được tách ra thành hai tỉnh: Nam Hà và Ninh Bình. Năm năm sau, vào năm 1996, tỉnh Nam Hà lại tiếp tục được chia tách, để tái lập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định như chúng ta thấy ngày nay. Hà Nam khi đó bao gồm thị xã Phủ Lý (đổi tên từ thị xã Hà Nam) và 5 huyện; còn Nam Định gồm thành phố Nam Định và 6 huyện.

Hà Nam – Tỉnh nhỏ thứ hai Việt Nam

Sau quá trình chia tách, Hà Nam trở thành tỉnh có diện tích nhỏ thứ hai Việt Nam, chỉ với hơn 860 km2, chỉ lớn hơn tỉnh Bắc Ninh (832km2). Dù có diện tích khiêm tốn, Hà Nam lại có vị trí địa lý quan trọng, nằm cách trung tâm thủ đô Hà Nội hơn 50km và được xem là cửa ngõ phía Nam của thủ đô. Hà Nam giáp với Hà Nội ở phía bắc, Hưng Yên và Thái Bình ở phía đông, Nam Định và Ninh Bình ở phía nam, và Hòa Bình ở phía tây.

Không chỉ vậy, Hà Nam còn là vùng đất giàu truyền thống văn hóa, với nền văn minh lúa nước lâu đời và nhiều loại hình nghệ thuật dân gian phong phú như chèo, hát chầu văn, hầu bóng, ca trù. Đây cũng là nơi có nhiều lễ hội truyền thống và di tích lịch sử, thu hút du khách thập phương.

Hà Nam: Ít đơn vị hành chính cấp huyện nhất cả nước

Một điểm đặc biệt khác của Hà Nam là tỉnh có ít đơn vị hành chính cấp huyện nhất cả nước, chỉ với 6 đơn vị, bao gồm 1 thành phố và 5 huyện. Điều này khác biệt so với Bắc Ninh, tuy có diện tích nhỏ nhất cả nước, nhưng lại có 8 đơn vị hành chính cấp huyện, hay Hưng Yên với 10 đơn vị.

Quê hương của “ngôi làng Vũ Đại”

Hà Nam còn là quê hương của nhiều nhân vật lịch sử và văn hóa. Trong đó, làng Đại Hoàng, nằm sát dòng Châu Giang, là một địa danh đặc biệt, được biết đến như là nguyên mẫu của làng Vũ Đại trong các tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nam Cao, như Chí Phèo, Lão Hạc… Làng Đại Hoàng thuộc thôn Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, nơi nhà văn Nam Cao đã sinh ra và lớn lên.

“Ngôi nhà Bá Kiến”, bối cảnh trong tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao, được xây dựng dựa trên nguyên mẫu có thật là nhà của Nghị Bính tại làng.

Lần chia tách tỉnh gần nhất trong lịch sử Việt Nam

Dù lịch sử chia tách, sáp nhập của Hà Nam và Nam Định đã trải qua nhiều giai đoạn, nhưng lần chia tách, sáp nhập tỉnh gần nhất trong cả nước lại diễn ra vào tháng 8 năm 2008. Khi đó, Quốc hội đã quyết định sáp nhập tỉnh Hà Tây, một số xã của Hòa Bình và huyện Mê Linh của Vĩnh Phúc vào thành phố Hà Nội, mở rộng diện tích thủ đô lên 3,5 lần. Kể từ đó, Việt Nam có 63 tỉnh thành, gồm 58 tỉnh và 5 thành phố trực thuộc trung ương.