Theo tôi, cả hai chỉ là giải pháp ở phần ngọn. Phần gốc nằm ở sự phát triển các loại xe công cộng, xe cá nhân năng lượng sạch. Khi buýt điện, metro kết nối thuận tiện hơn, người dân đô thị sẽ có sự chọn lựa khác.

Xe khách loại trung chuyển xả khói trên đường Phạm Thế Hiển, quận 8, TP.HCM (ảnh chụp tháng 2-2025) – Ảnh: T.T.D.

Từ khi Hà Nội có hai tuyến metro, nhiều bạn bè tôi đã chuyển sang đi làm với tàu điện. Ngay tại TP.HCM với tuyến metro đầu tiên, nhiều người đã có thói quen mới: cất xe máy ở nhà để đi xe công cộng đến trạm metro.

Đây là những thay đổi đáng mừng nhưng còn chưa đủ với hai đô thị ô nhiễm không khí vì quá đông người, xe.

Ngăn sao được dòng xe từ các tỉnh?

Phần đông người đang đi xe cá nhân trên đường đều đang đi xe xăng, cả xe máy và ô tô. Giới trẻ như sinh viên, nhân viên văn phòng cũng rất ít người đi xe máy điện. Giải pháp hạn chế xe cá nhân ở một số khu vực chưa thể thực hiện rộng khắp.

Thực tế đô thị TP.HCM cho thấy đi xe công cộng mất nhiều thời gian hơn đi xe cá nhân. Xe buýt điện chạy êm ru, giá rẻ nhưng nhiều tuyến còn vắng khách.

Giải pháp hạn chế xe cá nhân phải đi cùng với việc kết nối các tuyến buýt thông suốt, thuận tiện và nhanh chóng. Đây là hy vọng trong tương lai gần nếu có các giải pháp quyết liệt ngay từ bây giờ.

Nói đến việc hạn chế xe cá nhân, tôi lại nghĩ đến việc kiểm soát khí thải, cấm các xe cũ nát cùng những ống khói đi động chạy ra đường. Điều này đúng nhưng bao năm chưa thể làm được, vướng nhiều cái khó.

Về đề xuất bốc thăm mua xe xăng, theo tôi cũng khó hạn chế khí thải từ xe máy ở TP.HCM và Hà Nội. Thực tế cho thấy lượng xe trên đường ở hai TP này đâu chỉ có xe biển số Hà Nội, TP.HCM.

Có thể áp dụng biện pháp hạn chế người dân ở đây mua xe xăng, một số ít người sẽ chuyển sang mua xe máy điện. Nhưng không thể ngăn được dòng xe máy từ các tỉnh đổ về các đô thị lớn. Đây là một lượng lớn xe của sinh viên, người lao động đến từ các tỉnh.

Giải pháp phải từ xe điện công cộng

Tôi cảm thấy vui khi TP.HCM có thêm hàng chục tuyến buýt mới chỉ toàn xe điện. Nhiều tuyến buýt cũ cũng đã “dẹp” xe cũ, thay mới hoàn toàn bằng xe điện chạy êm ru. Cùng với việc thay xe, các đơn vị cũng đổi mới cung cách phục vụ hành khách.

Xe chạy êm ru, sạch sẽ, tiếp viên thân thiện… buýt điện ngày càng nhận được nhiều lời khen. Thêm nhiều học sinh trung học chọn đi xe buýt điện, phụ huynh cũng an tâm khi thêm nhiều các tuyến buýt “phủ sóng” đến sát các khu dân cư.

Đó là tín hiệu xanh cho tương lai khi đi xe công cộng là sự lựa chọn mỗi ngày của lớp trẻ. Cùng với mạng lưới metro trong tương lai, mọi thứ sẽ đổi thay rất nhiều. Người dân đô thị sẽ đi lại trên xe điện, máy điều hòa mát rượi, không lo nắng mưa, lượng khí thải được giảm thiểu. Còn giải pháp cho hiện tại là gì?

Khi con cần xe máy đi học ở TP.HCM, Hà Nội, phụ huynh sẽ chọn mua xe xăng cho con. Có mấy ai nghĩ nên mua xe máy điện dù rõ ràng đi xe điện ở TP.HCM có thể tiết kiệm nhiều tiền so với đi xe xăng? Vì xe điện còn xa lạ với phần đông người dân và việc nạp điện cho xe cũng gặp ít nhiều khó khăn.

Người thân của tôi mua xe máy điện nhưng rồi phải bán xe, chịu lỗ vì ở chung cư không sạc được ở nhà xe, mang lên căn hộ để sạc cũng không tiện. Người ở nhà trọ cũng gặp khó nếu đi xe điện. Đang đi trên đường xe hết điện cũng khó tìm nơi sạc.

Muốn giảm xe xăng cần tạo thuận lợi hơn cho điện, gồm máy điện, trước nhất là hệ thống trạm sạc. Tại các bãi giữ xe ở trường học, bệnh viện, chung cư… nên lưu tâm hơn về việc tạo thuận lợi cho người đi xe điện, nên có góc riêng để sạc điện an toàn.

Việc này cần nhân rộng thành ý thức và hành động của cả xã hội vì lá phổi đô thị chúng ta cùng chung sống. Đồng thời các giải pháp và chính sách khuyến khích phát triển buýt điện cần ưu tiên hàng đầu.

Người dân đón xe buýt điện tại trung tâm TP.HCM – Ảnh: T.T.D.

Đề xuất bốc thăm khi muốn mua xe xăng

Tại hội nghị khoa học thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường thủ đô Hà Nội mới đây, TS Hoàng Dương Tùng – chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam – đề xuất Hà Nội nên áp dụng giải pháp cấp quota cho xe máy, xe ô tô chạy xăng đăng ký mới.

TS Hoàng Dương Tùng cho hay các báo cáo nghiên cứu thời gian qua đã chỉ ra nhóm nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí, trong đó ô nhiễm từ giao thông, chủ yếu do các xe ô tô, xe máy chạy xăng dầu. Cần có những giải pháp thực sự quyết liệt và cấp bách để giảm thiểu nguồn ô nhiễm này.

TS Tùng đề xuất áp dụng quota cho đăng ký lưu hành xe mới (chạy bằng xăng dầu). Có nghĩa là không phải ai cũng có thể dễ dàng mua xe xăng mà sẽ phải tham gia bốc thăm hoặc đấu giá để có thể sở hữu xe. Ông kỳ vọng cách này thúc đẩy chuyển đổi sang các dòng xe thân thiện với môi trường, nhất là xe điện.