“Cả họ tranh nhau 3 cuốn sổ đỏ trong lễ cúng tổ tiên, mở ra nhìn thấy tên thì tá hỏa – bác cả đứng gần nhất cũng không dám cầm”

Lễ giỗ tổ năm ấy, họ nhà tôi về tụ họp đông đủ chưa từng thấy. Họp họ nói là để “ôn lại truyền thống tổ tiên”, nhưng ai cũng hiểu ngầm lý do thật sự:

Ông nội tôi mất để lại 3 mảnh đất lớn – và 3 cuốn sổ đỏ – mà đến nay vẫn chưa sang tên.

Tôi là cháu nội đích tôn, nên mẹ tôi đứng ra lo cúng giỗ, lo cơm nước đầy đủ. Các bác, các chú các thím đều mang quà đến – người gà trống thiến, người hoa quả nhập khẩu – nhưng mắt thì cứ liếc liếc lên bàn thờ phụ, nơi đặt 3 cuốn sổ đỏ được bọc trong vải đỏ.

Đến giờ dọn mâm xong, bác cả đột ngột đứng lên:

“Giờ tổ tiên cũng chứng giám rồi, mình nên công khai rõ ràng ba cuốn sổ đỏ này để khỏi mất tình cảm.”

Bác hai gật đầu ngay:

“Đúng rồi, ba mảnh đất là tài sản ông để lại, mà ba đứa con trai là chúng tôi, chia đều là hợp lý.”

Mấy người trong họ phụ họa:

“Không có lý gì để giữ lâu hơn nữa. Ai cầm cũng phải rõ ràng!”

Mẹ tôi vẫn im lặng, chỉ rót nước.

Bác cả bèn kéo chiếc khăn đỏ ra, đưa tay mở sổ đầu tiên, ánh mắt sáng rực. Nhưng vừa nhìn thấy tên chủ sở hữu, ông khựng lại, môi giật nhẹ.

Bác hai giật lấy mở sổ thứ hai, mặt cũng tái xanh. Bác ba vội nhào vào mở cuốn thứ ba – rồi rơi phịch xuống ghế, tay buông thõng.

Ba cuốn sổ đỏ – cả ba đều đứng tên một người: Mẹ tôi.

Cả họ đứng hình.

Bác cả lắp bắp:

“Không… không thể nào. Sao lại là em dâu?”

Mẹ tôi lúc ấy mới từ tốn bước ra giữa gian thờ, giọng bình thản:

“Khi còn sống, chính tay ba tôi đưa tôi đi làm thủ tục sang tên – vì tôi là người duy nhất chăm sóc ông từ lúc bệnh đến khi mất. Ba tôi nói, của cải ông để lại không phải cho người đến tranh, mà cho người ở lại hy sinh.”

“Giấy tờ công chứng, chính quyền chứng nhận – không ai trong các anh đến thăm ông lần cuối, thì cũng đừng giành nhau phần đầu tiên.”

Không ai nói gì. Họ hàng bắt đầu xì xào, người trách, người thẹn.

Còn tôi – người vẫn bị họ gọi là “thằng cháu nghèo” – chỉ đứng im, nhìn vào ánh mắt mẹ, chợt thấy có thứ quý hơn đất đai mà cả đời họ không thể hiểu được:

Phẩm giá. Và sự công nhận từ người đã khuất.

Từ hôm đó, không ai còn nhắc đến ba cuốn sổ đỏ.
Bác cả mỗi lần gặp tôi ở chợ chỉ cúi đầu chào khẽ.
Còn mẹ tôi, vẫn sống trong căn nhà cũ, không bán đất, không khoe tiền – chỉ lặng lẽ quét lá quanh mộ ông nội mỗi sáng sớm.

“Thứ để lại cho con cháu không phải là đất, mà là cách sống để không thấy nhục khi nhìn nhau.” – bà nói vậy.