Bà Năm già yếu, sống cùng con trai và con dâu trong căn nhà hai tầng giữa xóm. Từ ngày chân yếu tay run, bữa cơm của bà chỉ đơn giản là chén cơm chan chút nước mắm để dễ nuốt. Nhưng cái mùi nước mắm “khắm” ấy – theo lời con dâu – dường như trở thành cái cớ để mâu thuẫn bùng lên.

Chiều hôm đó, bà vừa lụm cụm múc muỗng nước mắm rưới lên cơm thì Loan – con dâu – hất phắt chén cơm khỏi tay bà, gằn giọng:

– Cả nhà này không ai chịu nổi cái mùi nước mắm thiu của bà đâu! Sống chung mà không biết điều! Muốn ăn thì tự nấu mà ăn, đừng làm bẩn không khí nhà tôi!

Chén cơm văng xuống, vỡ nát. Cơm và nước mắm vương khắp nền. Bà cụ im lặng, không khóc, không một lời oán thán, chỉ lặng lẽ cúi xuống nhặt từng hạt cơm vụn vặt trong ánh mắt thằng cháu nhỏ ngơ ngác.

Hôm sau, từ sớm tinh mơ, bà đã lọ mọ dậy. Căn bếp nhỏ rì rào tiếng lửa, mùi thơm dậy lên – mùi của những món ăn ngày xưa: thịt kho trứng, canh bầu nấu tôm, cá bống kho tiêu, cà pháo mắm tôm… Bà bày ra một mâm cơm đủ đầy, tươm tất, dọn lên bàn ngay khi vợ chồng con trai vừa về đến.

Loan vừa bước vào đã cau mày:

– Gì mà mùi nồng vậy?

Rồi mắt cô ta trợn trừng khi nhìn thấy… món mắm cá cơm nguyên con ủ chượp, bốc mùi nồng nặc giữa mâm cơm. Ngay bên cạnh là tô cháo trắng nấu với mắm tôm sống, và một đĩa cà pháo ngâm sực mùi nồng lên tận óc.

Loan chưa kịp buông lời thì đã bụm miệng, ôm bụng nôn thốc nôn tháo.

Bà Năm vẫn ngồi đó, điềm tĩnh rót một chén trà, nói nhỏ:

– Hồi còn đói khát, thứ mắm này nuôi cả cái nhà này. Cái mùi mà con bảo “khắm” ấy… là thứ duy nhất mẹ mày từng xin được ngoài chợ khi bố nó còn nằm viện.

Ánh mắt bà cụ không giận, không trách, chỉ buồn – cái buồn lặng như tro tàn.

– Hôm nay má nấu đủ món con từng chê để con biết… mùi quê, mùi nghèo, mùi nhọc nhằn, nó “thối” như thế nào với người dưng. Nhưng đó lại là hương ký ức đối với má.

Loan câm lặng, đứng chết trân giữa gian bếp vẫn còn ám mùi chua nồng, mà không biết… nước mắt mình đang rơi từ khi nào.