NSND Thanh Tuấn là một trong những cái tên đình đám của làng nghệ thuật cải lương. Để có ánh hào quang rực rỡ như ngày hôm nay, NSND Thanh Tuấn đã trải qua không ít thăng trầm và thử thách.

Chàng trai đất Quảng mê ca cổ

Nghệ sĩ Thanh Tuấn tên thật là Nguyễn Thanh Liêm, sinh năm 1950 tại Đức Phổ, Quảng Ngãi. Vùng đất miền Trung nổi tiếng với điệu bài chòi, tuồng… nhưng nhà Thanh Liêm cứ mở radio là nghe cải lương suốt, rồi người bà con nhà đối diện có cái máy hát đĩa cứ bật hoài mấy tuồng có nghệ sĩ Út Bạch Lan, Út Trà Ôn, Thành Được. Nghe riết, cậu bé đam mê mẩn.

Hồi năm 1954, ba Thanh Liêm tập kết ra Bắc. Má ở nhà gồng gánh nuôi con nhỏ. Đất miền Trung cằn cỗi, nghèo thiệt là nghèo, má dắt em nhỏ vô Sài Gòn kiếm kế sinh nhai.

Thanh Liêm mới 10 t.uổi mà ở một mình trong căn nhà tại vùng quê xa lắc. Bà chị lấy chồng xa, lâu lâu mới về một lần.

Ngày nào Liêm cũng tự mò cua bắt ốc tìm cái ăn. Sáng dậy thiệt sớm, nấu cơm bỏ vô lon ghi-gô rồi đi bộ 4 – 5 cây số tới trường học.

Mùa mưa bão, tối ngủ giữa khuya thấy mắc tiểu, thò chân xuống giật mình vì nước đã ngập lấp xấp đivăng.

Vơ đại cái nón tơi úp lên đầu rồi leo lên ngọn cây mít ở gần cửa sổ. Cậu bé co ro trên đó suốt đêm mưa gió mịt mùng, chờ thuyền cứu nạn…

Bao đêm như thế, lại nhớ mẹ nhớ em, một bữa Thanh Liêm đ.ánh bạo theo người lớn trong xóm lội bộ mấy cây số ra đường lớn đón xe vô Sài Gòn.

Vô tới bến xe ở Sài Gòn, Thanh Liêm đưa cho chú xích lô tờ giấy nhàu nát và nói chắc: “Chú chở tui tới địa chỉ này rồi má tui trả tiền!”. Má con gặp nhau trong nước mắt mừng tủi.

Má đi giúp việc nhà, còn Thanh Liêm xin vô làm ở tiệm thuốc bắc. Có được chút tiền, cậu mua tập giấy in những bài cải lương.

Rồi rảnh lúc nào lại bật radio nghe, đài phát bài nào là mở sách dò bài bản mà hát theo. Mê cải lương quá mà sáng làm ở tiệm thuốc bắc, chiều Thanh Liêm đi học ca ở lò thầy Út Trọn (không phải thầy Út Trong – thầy của NSƯT Thanh Nga như một số báo nhầm lẫn).

Người ta học cả năm trời mà Thanh Liêm chỉ học ba tháng là rành rẽ hết 3 Nam, 6 Bắc. Giọng miền Trung hơi cứng nên chẳng lẽ cứ “eng cơm, tét đèn, lòm sô…” (ăn cơm, tắt đèn, làm sao) thì hát vọng cổ sao ngọt được, nên Thanh Liêm rề rề ngồi nghe giọng Sài Gòn rồi sửa miết. Hết ba tháng học, thầy Út Trọn trố mắt: “Mày giỏi quá Liêm, hát được 80% giọng Nam rồi đó!”.

Học cơ bản xong, Thanh Liêm qua thầy Bảy Trạch (bạn đồng môn với NSƯT Minh Vương) học tiếp ca – diễn. Vừa học, thầy cho đi thực tập ca quán, rồi sau đó thầy giới thiệu theo đoàn Bạch Liên Hoa, một bước Thanh Liêm nhảy lên hàng kép chánh với vai Minh trong vở Tướng cướp Bạch Hải Đường.

Khai phá cách ca vọng cổ mới

Từ đoàn hát ban đầu, Thanh Liêm trải qua nhiều gánh hát, từ nhỏ tới đại bang như Thủ Đô Hương Hoa Lan, Minh Cảnh, Hương Mùa Thu, Kim Chung… và có cơ hội hát với những cô đào tên t.uổi như NSND Lệ Thủy, NSƯT Mỹ Châu, Phượng Liên, NSƯT Thanh Kim Huệ…

Qua ba lần đổi nghệ danh từ Thanh Liêm tới Hoài Trúc Linh, cuối cùng anh kép trẻ định hình với nghệ danh Thanh Tuấn do soạn giả Thu An (trưởng đoàn Hương Mùa Thu) chọn.

Thanh Tuấn tâm sự ông mê bài vọng cổ lắm. Ca lên thấy đã mà đứt ruột. Cách hát cũng không gò bó, thả sức cho nghệ sĩ tự do sáng tạo.

Thanh Tuấn nghe đi nghe lại không biết bao nhiêu lần những giọng ca hay như NSND Út Trà Ôn, danh ca Minh Cảnh, Tấn Tài…

Nghe rồi thấy cái nào lạ, hay thì học hỏi. Ông chú trọng từng chữ, từng cung bậc trong bài, chuốt đi chuốt lại tới chừng nào nghe đã, ưng ý mới thôi.

Nghe Thanh Tuấn ca, người ta có thể thấy bóng dáng của những hơi ca nổi tiếng nhưng khó nói cụ thể là ai.

Bởi ông biết cách kế thừa và biến thành nét riêng của mình. Giọng của ông dày, vang, những dấu sắc, huyền, nặng… được chuốt rất độc đáo, xuống trầm không bị mờ mà lên cao bén ngọt.

Đặc biệt, cách rung, ngân, nhấn chữ của ông trở thành “huyền thoại” mà nhiều giọng ca cổ sau này bị ảnh hưởng.

Nghe là biết kiểu ca theo trường phái Thanh Tuấn không lẫn đâu được. Chính cách ca độc đáo đó khiến các hãng đĩa thi nhau mời Thanh Tuấn thâu băng vào cuối những năm 1960, đầu 1970. Một ngày chỉ thâu hai bài mà ông kiếm cả cây vàng.

Bản tính người miền Trung cần cù, chịu khó nên dù đã khẳng định được cách ca riêng, đến nay Thanh Tuấn vẫn tiếp tục nghiên cứu cách luyến láy, nhấn nhá để câu vọng cổ của mình có độ bay bổng, lạng lách điệu nghệ, không gây nhàm chán.

U80 vẫn miệt mài truyền nghề cho đàn em, đàn cháu

Ở t.uổi U80, không chỉ đi hát phục vụ bà con, NSND Thanh Tuấn còn mở lớp để đào tạo những giọng ca vọng cổ tiềm năng, truyền nghề theo đúng phương pháp ca vọng cổ mà ông đã nghiên cứu, đúc kết được từ nhiều thập niên theo nghề.

Sự kiện NSND Thanh Tuấn mở công ty truyền nghề là một tín hiệu mới trong làng cổ nhạc hiện nay, vì một danh ca như ông, có nhiều kinh nghiệm trực tiếp truyền nghề cho người có năng khiếu, để họ có thể tự tin tham gia các cuộc thi tìm kiếm tài năng trẻ cho sân khấu cải lương.

Chặng đường 60 năm hoạt động dù gom đủ thăng trầm, buồn tủi nhưng chính nhờ những giai điệu và vai diễn khác nhau trong các vở tuồng đã giúp NSND Thanh Tuấn trưởng thành từng ngày và có một chỗ đứng vững chắc trong lòng khán giả như hôm nay. Một người nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật bằng tất cả tâm can dù ở bất kì độ t.uổi nào vẫn luôn cống hiến hết mình.